Adem & stem

Stem is het geluid dat je maakt als je spreekt en zingt. Zonder stem word je niet gehoord. De stembanden brengen je adem in trilling. De klank wordt bepaald door de vorm van je keel en mond als de adem er door heen gaat. Je stem gebruiken hoort geen pijn te doen of vermoeiend te zijn. De ademhaling is de basis van je stem. 

Hoe zien gezonde stembanden, in actie, eruit?

Een zwakke stem

Een zwakke stem is een in aanleg beperkte stem die vaak en snel hees wordt. 
Bij een zwakke stem is er meer kracht en spierspanning nodig om met een gemiddelde luidheid te spreken en om dit langere tijd vol te houden.
Gevolg: Overbelasting en verkeerd gebruik. Veel schrapen, kuchen en hoesten. Heesheid, pijnklachten en vermoeidheid bij het spreken. 

Vooral in spreekberoepen zal een zwakke stem tot problemen leiden. Maar ook zingen in een koor kan dan stemproblemen geven.

Wat kunnen we er aan doen?

Het voornaamste doel van de behandeling zal zijn de mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk te leren benutten. Betere techniek zowel qua ademhaling als stemgeving. Gewerkt zal worden aan:

• een goede houding tijdens het spreken,
• ademoefeningen,
• het koppelen van adem aan stem,
• techniek voor meer resonans en doordringendheid,
• oefeningen voor een betere spreektechniek,
• Technieken om de stem beter te verzorgen/ in conditie te houden,
• Stemsparende (ofwel stemhygiënische) adviezen. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan arbeidsomstandigheden als akoestiek en omgevingslawaai.

Met bovenstaande technieken werken we ook aan heesheid:

Heesheid

Heesheid is een stoornis waarbij de stemkwaliteit is verslechterd. Bij heesheid klinkt de stem niet meer helder omdat de stembanden niet goed sluiten: er is een fijne of grove ruis te horen of een kraak. De stem kan zelfs helemaal of gedeeltelijk wegvallen.

De oorzaak kan liggen in het stemorgaan zelf, de stembanden, maar ook aan verkeerd stemgebruik. Verkeerd gebruik van de stem kan leiden tot zwelling van de stembanden maar ook tot stembandknobbeltjes. De kno-arts stelt de diagnose.

Heesheidsklachten gaan meestal samen met  → te luid of te zacht spreken, of spreken op een verkeerde toonhoogte of spreken met een verkeerde spierspanning. Vaak is er pijn in het keelgebied.

Heesheid kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Bij volwassenen is de oorzaak van heesheid vaak het niet correct gebruiken van de stem of een verkeerde ademtechniek.
Heesheid bij kinderen is vaak terug te voeren op misbruik van de stem.

Wat kunnen we er aan doen ?

Het voornaamste doel van de behandeling zal zijn de mogelijkheden van de stem zo goed mogelijk te leren benutten. Betere techniek zowel qua ademhaling als stemgeving. Gewerkt zal worden aan:
• een goede houding tijdens het spreken,
• ademoefeningen,
• het koppelen van adem aan stem,
• techniek voor meer resonans en doordringendheid,
• oefeningen voor een betere spreektechniek,
• Technieken om de stem beter te verzorgen/ in conditie te houden,
• Stemsparende (ofwel stemhygiënische) adviezen. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan arbeidsomstandigheden als akoestiek en omgevingslawaai.Met bovenstaande technieken werken we ook aan heesheid:

Daarnaast het bewust worden en afleren van stembelastende gewoontes ( schreeuwen, fluisteren en gekke stemmetjes nadoen).

Niet altijd is het verkrijgen van een volledig heldere stem het uiteindelijke doel van de logopedische behandeling. Soms staat het op een economische manier leren spreken voorop, waarbij klachten als vermoeidheid na het spreken en een geïrriteerde keel verminderen of verdwijnen.

Stembandverlamming

De stembanden, bevinden zich in het strottenhoofd. Wanneer de twee banden tijdens de uitademing tegen elkaar aan gebracht worden, gaan ze trillen en zo ontstaat er stemgeluid. Bij stembandverlamming staan één of beide stembanden stil, of is de spanning van de stembanden verstoord. Hierdoor ontstaan er problemen bij de stemgeving, bij de ademing en/of het slikken. Een stembandverlamming komt voornamelijk bij volwassenen voor.
Een stembandverlamming kan worden veroorzaakt door een virusinfectie, een beschadiging (door een ongeval bijvoorbeeld) of door een operatie aan schildklier, longen of strottenhoofd. Een beroerte kan ook een stembandverlamming tot gevolg hebben. De kno-arts stelt de diagnose.
Voor meer informatie, zie KNO

Wat doen wij?

De logopedist doet onderzoek naar onder andere de stemkwaliteit en het stemgebruik. Ze beoordeelt naar aanleiding van de resultaten en de gegevens van de kno-arts of de stemkwaliteit door middel van adem- en stemoefeningen te verbeteren is. Dit hangt af van het type verlamming en de positie van de stilstaande stemplooien.
De logopedist zal bijvoorbeeld, wanneer de stemplooi in zijwaartse positie stilstaat, proberen om met speciale oefeningen de nog bewegende stemplooi over de middellijn heen te krijgen en zodoende met de stilstaande stemplooi contact te laten maken. Hierbij wordt ook gelet op een juiste toonhoogte en ademdruk.
De logopedist begeleidt bij het weer gaan belasten van de stem in de werk- en/of leefsituatie.

Hyperventilatie

Hyperventilatie is een wijze van ademhalen waarbij adem en lichamelijke activiteit niet goed op elkaar zijn afgestemd. Meestal wordt er te snel of te diep geademd, waardoor extra veel koolzuur (CO2) wordt uitgeademd. Het gevolg hiervan is, dat het koolzuurgehalte in het bloed daalt en er een verandering in de zuurgraad van het bloed optreedt.
Symptomen die vaak genoemd worden zijn: duizeligheid, tintelingen, ademnood en hartkloppingen. Meestal ervaart men deze symptomen als zeer beangstigend. Hyperventilatie kan optreden als een plotselinge aanval (acute vorm) en als een vrijwel constante manier van ademen (chronische vorm). 
Het kan ook veroorzaakt worden door een foutieve spreekademhaling.
Hyperventilatie kan zowel bij kinderen als bij volwassenen optreden en komt zowel bij vrouwen als bij mannen voor.

Bovenstaande uitleg wordt in beeld gebracht in hyperventilatie.

Wat doet de logopedist?

De logopedist overziet bij onderzoek, diagnosestelling en behandeling alle voorwaarden voor het Samen met de patiënt wordt de afwijkende wijze van ademen en alles wat daarmee in verband staat in kaart gebracht en vervolgens gericht behandeld.
Tijdens de behandeling krijgt men inzicht in de problemen die met hyperventilatieklachten samenhangen. Er wordt een functioneel en evenwichtig adempatroon in rust, tijdens spreken en andere lichamelijke inspanning aangeleerd, en men leert een aanval van hyperventilatie af te breken. Algemene ontspanningsoefeningen maken deel uit van de behandeling.